شنبه بازار؛ فرصت نادر داد و ستد میان افغان‌ها و تاجیک‌ها
۱۴۰۳ اردیبهشت ۲۸, جمعه
برای مردم افغانستان که تحت حاکمیت طالبان زندگی می‌کنند، این بازار فرصتی مناسب است تا مواد غذایی و کالاهای مورد نیاز خانواده شان را تامین کنند.
این بازار پرطرفدار در شهر کوچک "قلعه خمب" دوباره بازگشایی شده است. شنبه بازار پس از به قدرت رسیدن مجدد طالبان در افغانستان در سال ۲۰۲۱، از سوی حکومت تاجیکستان مسدود شده بود.
مرتبط: چرا تاجران افغان از سرمایه‌گذاری در بازار مشترک افغانستان-ازبکستان تردید دارند؟
از شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان تا این بازار حدود شش ساعت با موتر از مسیرهای پر پیچ خم فاصله است. تاجیکستان که ۱۳۵۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد، طالبان را به عنوان یک سازمان تروریستی می‌شناسد.
این امر باعث نشده که سبحان الدین حاجی قاسم، یک ریش سفید افغان برای تهیه اجناس مورد نیازش به این بازار نرود. این مرد ۶۰ ساله به خبرگزاری فرانسه گفت: «اینجا میتوانیم لباس، شیرینی، چای و حتی مصالح ساختمان بخریم. ما واقعاً خوشحالیم که بازار بازگشایی شده است.»
در این بازار در حاشیه "دریای پنج"، از قالینچه‌های پشمی و زعفران گرفته تا پودر لباسشویی، مرغ زنده و تقریباً همه چیز را می‌توان تهیه کرد.
آب‌های گل آلود و متلاطم این دریا مرز بین دو کشور را مشخص می‌کند. در شرق منطقه گورنو- بدخشان تاجیکستان، قلعه خمب توسط قله‌های رشته کوه‌های پامیر احاطه شده که ارتفاع آنها به بیش از ۴۰۰۰ متر می‌رسد.
پرچم تاجیکستان به رنگ سرخ، سفید و سبز که با تاج و ستاره تزئین شده، در کرانه شمالی این دریا در اهتزاز است. در ضلع جنوبی رودخانه و آن سوی پل آهنی زنگ زده، پرچم سفید طالبان برافراشته شده که روی آن به رنگ سیاه کلمه طیبه مسلمانان نوشته شده است.
چنین بازارهای مشترک مرزی نادر هستند و تنها ۱۰ مورد از آنان در امتداد مرزها وجود دارند که کالاهای حیاتی را عرضه کرده و از اقتصاد محلی در این مناطق منزوی و فقیر حمایت می‌کند.
دلاور قاسمی، یک مقام محلی تاجیکستان با اشاره به بازگشت طالبان به قدرت به خبرگزاری فرانسه گفت: «بازار از سال ۲۰۰۴ باز بود، اما به دلیل پاندمی کرونا و بی‌ثباتی سیاسی در افغانستان مجبوراً بسته شد.»
بهرام رحیمی، یک غرفه دار افغان که میوه خشک می‌فروشد، گفت که این تعطیلی "ضربه‌ای سخت بود". وی اضافه نمود: «ما نه می‌توانستیم کالاهای ضروری مورد نیاز خود را بخریم و نه می‌توانستیم محصولات خود را بفروشیم.»
این بازار برای مدت کوتاهی در سپتمبر ۲۰۲۳ بازگشایی شد، اما زمانی که مقامات تاجیکستان اعلام کردند "سه تروریست از جماعت انصارالله"، یک گروه جهادی فعال در این منطقه مرزی را در مجاورت محل کشته اند، بازار دوباره بسته شد.
پس از بازگشایی، این بازار توسط تعدادی از مقامات مجری قانون تاجیکستان به شمول ماموران استخباراتی لباس شخصی، پولیس یونیفرم پوش و مرزبانان مسلح از نزدیک زیر نظر است.
گزارشگران خبرگزاری فرانسه که به این بازار رفته اند، دیدند که مرزبانان ورود به بازار را کنترول کرده و موبایل‌های افغان‌ها را به صورت منظم از آنان گرفته اند. اما با وجود نظارت، ساکنان دو سوی رودخانه به راحتی در حال ارتباط و تجارت بوده اند.
مردم در دو سوی دریای پنج از لحاظ ارتباطات زبانی نیز مشکل ندارند و فارسی دری که در افغانستان صحبت می‌شود بسیار شبیه به فارسی تاجیکی است. افغان‌ها در شنبه بازار با کلاه‌های پشمی پکول، لباس‌های افغانی و ریش‌های بلند از تاجیک‌ها متمایز می‌شوند.
محمد عزیزی، فروشنده ۲۸ ساله برنج از افغانستان گفت: «ما آنچه را که نیاز داریم به یکدیگر سفارش می‌دهیم. یک بازار در طرف افغانستان وجود دارد؛ اما در تاجیکستان میتوانیم مواد غذایی مثل میوه‌‌ها و سبزیجات تازه را بخریم که در بازار افغانستان پیدا نمی‌شود.» او افزود که می‌تواند روزانه تا ۲۷ دالر از کار در این بازار کاسبی کند.
سازمان ملل می گوید ۸۵ درصد افغان‌ها با درآمدی کمتر از یک دالر در روز زندگی می‌کنند. بازگشت طالبان به افغانستان باعث شد که در بحبوحه بحران انسانی کمک‌های بین المللی به افغانستان متوقف شوند.
حکومت در دوشنبه ارزش گردش تجاری سال گذشته با افغانستان را ۹۷ میلیون دالر اعلام کرده که بیشتر از فروش برق به کابل بوده است.
تعامل سیاسی بین دو کشور همسایه نیز به میزان حداقلی رسیده است. امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان بر روی تابلوی بزرگی در دامنه کوه مشرف به "دریای پنج" به عنوان "رهبر تاجیک‌ها در سراسر جهان" توصیف شده است. او مرتبا از رفتار حاکمان کنونی افغانستان با تاجیک‌ها انتقاد کرده است.
از آنجایی که شنبه بازار فقط برای چند ساعت باز است، کمی قبل از ساعت یک بعد از ظهر، بوق‌ها به صدا درآمده و مجریان قانون در تاجیکستان به خریداران و فروشندگان دستور می‌دهند متفرق شوند. همه افغان‌ها باید قبل از اذان از روی پل عبور کرده و به خاک کشورشان برگردند.
پس از آن هیاهوی معاملات در بازار خاموش و غرفه‌ها بسته می‌شوند و مردم منتظر شنبه آینده می‌مانند. برای فیروز عبدالله اوف، فروشنده مبل از تاجیکستان، همین روزنه باریک تجارت نیز کافی است. او گفت که بازگشایی این بازار برایش "یک نجات واقعی" بوده است.
rsh/af (AFP)